ED: ‘Het noorden van Oirschot was in vroeger tijd zeiknat’
Paul Maas en Daniel Vangheluwe doken in het verleden voor boek.
Vijf jaar na het boek ‘De toponymie van Best’ is dat er nu ook over Oirschot. De schrijvers Paul Maas en Daniel Vangheluwe zijn ervan overtuigd: de naam Oirschot heeft te maken met water.’
Margot Kuijpers
Oirschot
‘Er zijn voldoende toponiemen die op water slaan”, vertelt Paul Maas. ,,Dat noemen we hydroniemen.” Er bestaan in het Nederlandse taalgebied veel woorden als Ohre, Ohr, Oir en Oöre en Oren, zoals bij Oirsbeek en Oorbeek. ,,Het zijn veelal beken en rivieren. Hedel, ten noorden van het centrum van Oirschot, was altijd onbegaanbaar, echt zeiknat plat gezegd. Dus anders dan ooit beweerd werd dat de naam Oirschot is afgeleid van oeros of ijzeroer, kiezen wij voor het waterrijke gebied dat hier aanwezig was.”
,,Water speelde bij het vestigen van mensen in het gebied een belangrijke rol”, vertelt Maas. ,,Voorouders zullen, op zoek naar een mooie vestigingsplek, in Oirschot een mooie plaats hebben gevonden met een brede noordelijke strook vochtige groene heide- en broekgronden. Mensen zijn achtergebleven op het schot, een verhoging vlak voor dat water.”
De auteurs Maas en Vangheluwe deden vijf jaar studie en onderzoek naar de toponymie van Oirschot. Daarbij hadden zij medewerking van Oirschottenaar Henk van Hout. Bij toponymie onderzoek je de geschiedenis, de taal en de cultuur van de eigen leefomgeving. Het resultaat is een lijvig boekwerk vol verklaarde toponiemen en een historische geografische uitleg van de vijf herdgangen Hedel, Straten, Spoordonk, Notel en Kerkhof. Een herdgang was de dagelijkse rondgang van een kudde onder leiding van de herder over gemeenschappelijke gronden.
Spurrie
Maas: ,,Spoordonk was zo’n herdgang. Het woord Spoordonk of Sporrink bevat het woord ‘spoor’. Dat woord is afkomstig van sporkenhout, veel gebruikt bij bijenkasten. Een spork is een spaak om raten mee vast te maken. En een donk is een ophoging in een terrein. Maar Spoordonk kan ook afgeleid zijn van spurrie, een plantje dat als veevoer gebruikt werd. Dat plantje zou hier dan meer dan ergens anders veelvuldig aanwezig zijn geweest.”Ook de Notel, oorspronkelijk de Notele geheten, was een herdgang. Die naam is volgens de onderzoekers waarschijnlijk een lo-naam: Notelo dus. Een lo is een open cultuurbos voor gebruiksdoeleinden, het is onduidelijk of het de walnoot of de hazelnoot was. Maas: ,,Maar veel kans dat het de hazelnoot was omdat we die terugzien op kaarten.”
Minutieus monnikenwerk
Maas en Vangheluwe maakten een gedigitaliseerde kadasterkaart van het landgebruik met de bestaande en oude veldnamen. Daarvoor hebben ze gebruikgemaakt van het kohier van 1792, een belastinglijst van toenmalige landmeters. Die noteerden onder meer de perceelgrootte, veldnamen en de eigenaars van de percelen. Maas: ,,Het was een minutieus monnikenwerk om al die verschillende benamingen van gebieden op juiste wijze te koppelen aan de percelen. De credits hiervoor gaan naar Daniel.”Het boek is een naslagwerk van ruim vierhonderd pagina’s met oude foto’s in zwart-wit en kleur, oude kaarten en plattegronden. Het boek wordt voor 44,95 euro te koop aangeboden bij Visit Oirschot en Picture Publishers.